فیلم شورش دیدنی طبقه ی متوسط

مروری بر فیلم شورش دیدنی طبقه­ ی متوسط

کارگردان: مایک نیکولز. نویسندگان فیلمنامه: باک هنری، کالدر ویلینگهام؛ بر اساس کتاب چارلز وب. بازیگران: آن بنکرافت (خانم رابینسون)، داستین هافمن (بنجامین براداک)، کاترین راس (الن رابینسون)، ویلیام دانیلز (آقای براداک)، موری همیلتون (آقای رابینسون)، الیزابت ویلسون (خانم براداک)، برایان آدری (کارل اسمیت)، والتر بروک (آقای مک­گوایر)، نورمن فل (آقای مک­کلری)، آلیس گوستلی (خانم سینگلمن)، ماریون لوم (دوشیزه دیویت)، ادراگیل (زن توی اتوبوس). تهیه­کنندگان: جوزف­یی. لیواین، لارنس تورمن. مدت: 105 دقیقه. بودجه: 3 میلیون دلار. فروش: 44 میلیون دلار.

اسکارها:

• بهترین کارگردان: مایک نیکولز.
• 

نامزدهای اسکار:

• بهترین فیلم: لیواین، تورمن.
• بهترین بازیگر مرد: داستین هافمن.
• بهترین بازیگر زن: آن بنکرافت.
• بهترین بازیگر زن نقش دوم: کاترین راس.
• بهترین مدیر فیلمبرداری: رابرت سرتیس.
• بهترین فیلمنامه­ی اقتباسی: کالدر ویلینگهام، باک هنری.

سایر برندگان اسکار 1967:

• بهترین فیلم: در گرمای شب.
• بهترین بازیگر مرد: راد استایگر (در گرمای شب).
• بهترین بازیگر زن: کاترین هپبورن (حدس بزن چه کسی برای شام می­آید).
• بهترین بازیگر مرد نقش دوم: جورج کندی (لوک خوش­دست).
• بهترین بازیگر زن نقش دوم: استل پارسونز (بانی و کلاید).

جستجو برای یافتن خویش

تصور اینکه زمانی داستین هافمن وجود نداشته، مشکل است! کابوی نیمه­شب، رین­من و توتسی تبدیل به خاطرات زندگی ما شده­اند. ولی به هر حال، زمانی او واقعا بازیگری بود تازه­کار که مطمئن نبود آیا سروشکل و قد کوتاه و سبک بازیگری­اش روی پرده­ی سینما جواب می­دهد یا خیر. ولی در این زمینه قضیه فراتر از سر و ریخت بازیگرها می­رود و دلیل­اش هم اینکه اگر قرار بود فارغ­التحصیل امروزه به عنوان یک کمدی مستقل به نمایش درآید، احتمالا همان زلزله­ی سال 1967 را به راه می­انداخت. مضمون فیلم هنوز تر و تازه است و شاید حتی به خاطر فروپاشی فرهنگ و طرز تفکرِ «زود به پول و پله برسِ دهه­ی 1980»، خیلی هم بیشتر از زمان خودش؛ چون جوان­ها همیشه با مشکل «جستجو برای یافتن خویش» دست و پنجه نرم خواهند کرد.

البته این درست است که مضمون فیلم در سال 1967 جنجالی به پا کرد. فارغ­التحصیل درباره­ی یک شورش خانگی، شورشی در بین طبقه متوسط بود و داستان­اش سینماروها را به وجد آورد. نسل هافمن برایش کف زدند، چون با او همذات­پنداری می­کردند ولی پس از آن نیز، هر نسل جدیدی با دیدن فیلم، لذت برده از اینکه قهرمان خودش را پیدا کرده است. فیلم را حالا تماشا کنید و ببینید چطور شما را در دریا فرو می­برد و یا نه، نگاه کنید و ببینید که در نهایت، زیاد راه دوری نیامده­ایم و برای خیلی از جوان­هایی که می­خواهند خود را از زیر سایه­ی سنگین بزرگ­ترها خلاص کنند، در هنوز هم بر همان پاشنه می­چرخد.

خلاصه داستان

بنجامین براداک (داستین هافمن) که تازه فارغ­التحصیل شده، بی­آنکه بداند چه کار می­خواهد توی زندگی انجام دهد، به خانه­اش در حومه­های مرفه لس­آنجلس برمی­گردد. در حالی که تابستان را بدون برنامه می­گذراند توسط همسر شریک حقوقی پدرش، خانم رابینسون (آن بنکرافت) اغوا می­شود. اوضاع وقتی پیچیده­تر می­شود که والدین از همه جا بی­خبرش، قرار ملاقاتی بین او و دختر رابینسون­ها، اِلن (کاترین راس) ترتیب می­دهند.

خانم رابینسون به بنجامین هشدار می­دهد که دخترش را نبیند و رابطه را قبل از جدی شدن قطع کند وگرنه خودش می­داند. بنجامین خیلی سعی می­کند اِلن را از خود براند ولی وقتی اِلن اشک­اش درمی­آید، بنجامین خلع سلاح شده و یک دل نه صد دل عاشق­اش می­شود. اما این موقعیت را چطور می­تواند به مادر او توضیح دهد؟ سپس قبل از آنکه از دست بنجامین کاری ساخته باشد، خانم رابینسون با ورسیون خودش از این ماجرا –که اصلا به نفع بنجامین نیست- اوضاع را به شدت علیه او تغییر می­دهد. اِلن که به شدت به هم ریخته، با دل آشوبی به بنجامین پشت می­کند و دوباره به سراغ نامزد سابق­اش کارل (برایان آدری) می­رود. اما بنجامین نیز بی­کار نمی­نشیند و به امید به دست آوردن اِلن، خودش را به آب و آتش می­زند تا عشق­اش را بازیابد.

بازیگران

داستین هافمن: از اینکه نقش را از آن خود کرده، هاج و واج مانده بود چون شخصیت اصلی در کتاب یک مرد موبور آنگلوساکسون پروتستان است. کارنامه­ی سینمایی هافمن چنان پربار است که مثل پیشینه­ی سینمایی شمایل­هایی چون دونیرو و پاچینو، حالت تاریخچه­ی کوتاهی از سینمای معاصر آمریکا را دارد. در بین بهترین فیلم­هایش به این­ها برمی­خوریم: کابوی نیمه­شب (1969)، بزرگمرد کوچک (1970)، پاپیون (1973)، لنی (1974)، همه مردان رئیس جمهور و ماراتن من (هر دو در 1976)، کریمر علیه کریمر (برنده­ی اسکار بهترین بازیگر، 1979)، توتسی (1982)، رین­من (برنده­ی اسکار بهترین بازیگر،1988)، دیک تریسی (1990)، شیوع (Outbreak، 1995) و دُم سگو بجنبون (1997).

آن بنکرافت:

در موقع بازی در فارغ­التحصیل 36 ساله، یعنی فقط 6 سال مسن­تر از داستین هافمن بود. با چهره­پردازی او را مسن­تر و درهم شکسته­تر جا زدند و با این حال، به قول راجر ایبرت، او تنها شخصیتی است که از فیلم فراتر می­رود: «حوصله­اش از زندگی­اش سررفته و روانداختن­اش به بنجامین بیشتر از روی عطوفت است و یا نومیدی. او تنها شخصیت فیلم است که زبان تند و تیزی دارد، رک و راست است، شوخ است و معلوم است چه می­خواهد. او تنها شخصیت فیلم است که دل­تان می­خواهد با او گفتگویی داشته باشید.» معروف­ترین کار آن بنکرافت، از اولین نقش­هایش هم هست: نقش آنی سالیوان که در اجرای صحنه­ای و بعد در ورسیون سینمایی معجزه­گر (1962) بازی کرد. سپس در کدو خور (1964) ظاهر شد و در سال 1975 در زندانی خیابان دوم. آخرین فیلم مهم­اش مرد فیل­نما (1980) بود ولی بزرگ­ترین فیلم زندگی­اش در واقع، ازدواج با مل بروکس از کار درآمد که تا آخر عمر کنار یکدیگر ماندند.

کاترین راس: از بوچ کسیدی و ساندس کید (1969) و همسران ستپفورد (1975) گذشته، فارغ­التحصیل در واقع قله­ی اورست زندگی حرفه­ای اوست که همیشه کار کرده ولی تریبا هیچ وقت نقش درست نصیب­اش نشده. او با سام الیوتِ بازیگر ازدواج کرده و از نویسنده­های معتبر کتاب­های کودکان است.

پشت صحنه

• لارسن ترمن، تهیه­کننده­ی تازه­کار، هزار دلار قرض گرفت و به چارلز وب نویسنده­ی فارغ­التحصیل (چاپ 1962) داد تا کتاب­اش را در اختیار دیگران نگذارد.
• نقش متصدی هتلی که بنجامین اتاقی در آن رزرو می­کند، توسط باک هنری، نویسنده­ی فیلمنامه ایفا شده.

موسیقی

حذف موسیقی سایمون و گارفانکل، حکم این را دارد که سر از تن کسی قطع کنید. ترانه­ها حالت چشم­اندازهای ذهن شخصیت­ها را دارد و یکی از آنها به خصوص، Mrs.Robinson تا ابد یک کلاسیک باقی خواهد ماند. وقتی جودی ماجیو، یکی از بازیگران افسانه­ای بیسبال آمریکا، این خط از این ترانه را شنید که می­گوید: «کجا رفتی جودی ماجیو؟» خیلی به آن آدم بی­جنبه برخورد و مدت­ها طول کشید که به آن بابا توضیح دادند که غرض، بی­احترامی به وی نبوده است.

قرار بود چی بشه، چی شد

ابتدا قرار بود رابرت ردفورد در نقش بنجامین، دوریس دی در نقش خانم رابینسون، رونالد ریگان در نقش پدر بنجامین و کندیس برگن در نقش اِلن بازی داشته باشند. ردفورد بلافاصله کنار گذاشته شد چون نیکولز معتقد بود که زیادی خوش­تیپ و از خود مطمئن است.

نظر منتقدها

بازلی کراوتر (نیویورک تایمز): «از پرستون استورجس و کمدی­های فوق­العاده­اش به این سو، فارغ­التحصیل یکی از جدی­ترین کمدی­های هالیوودی است که به هجو آداب و رسوم اجتماعی می­پردازد.»

باران شدیدی می­بارد ولی بنجامین و اِلن آنقدر شیفته­ی یکدیگر شده­اند که قرار اتومبیل­سواری خود را لغو نکرده­اند. بنجامین اتومبیل­اش مقابل خانه­ی رابینسون­ها نگه می­دارد ولی به جای اِلن این خانم رابینسون است که در را به رویش باز می­کند و از او می­خواهد که دیگر به سراغ دخترش نیاید اگرنه زندگی را برایش جهنم خواهد کرد.

کارگردان

مایک نیکولز که با نام اصلی مایکل ایگور پشکوفسکی در برلین به دنیا آمده، درباره­ی یکی از مضامین احتمالی فارغ­التحصیل اظهار داشته: «شاید این فیلم درباره­ی مرد جوانی باشد که با دیوانگی راه خود را در زندگی پیدا می­کند.» این مفهومی بود که به مشخصه­ی فیلم­های مایک نیکولز تبدیل خواهد شد. همکاری مایک نیکولز با اِلن می باعث شد نوعی کمدی مدرن خلق کنند و به شهرت برسند. این دو به کمدی­های دهه­ی 1950 نوعی شوخ­طبعی هوشمندانه بخشیدند و سوژه­ی خنده مردم را تغییر دادند.

نیکولز قبل از کارگردانی اسکاریِ فارغ­التحصیل فقط یک نمایشنامه کارگردانی (ورسیونِ تئاتری پابرهنه در پارک) و یک فیلم ساخته بود: چه کسی از ویرجینیا وولف می­ترسد (1966). کاترین راس تعریف می­کند که چطور نیکولز قبل از شروع فیلمبرداری سه هفته تمام با بازیگرها تمرین کرد تا برای بازی در جلوی دوربین کاملا آماده باشند. به گفته­ی هافمن: «او همان کاری را انجام داد که یک هنرمند انجام می­دهد. نقاشی می­کرد.

همین طور که جلو می­رفت، مسیری را که باید برود، “حس” می­کرد.» نیکولز پس از ویرجینیا وولف و فارغ­التحصیل فیلم­های درخشانی چون کچ22 (1970)، معرفت جسم (1971)، سیلکوود (1982)، دختر کارمند (1988)، کارت پستال­هایی از لبه پرتگاه (1990)، رنگ­های اصلی (1998) و مینی­سریال فرشته­ها در آمریکا (2003) را ساخته است.