فیلم جویندگان 1956

مروری بر فیلم جویندگان 1956

 

کارگردان: جان فورد. نویسنده­ی فیلمنامه: فرانک اس.ناجنت؛ بر اساس کتاب تگزاسی­های انتقامجو نوشته­ی آلن لومی. بازیگران: جان وین (ایتن ادواردز)، جفری هانتر (مارتین پاولی)، ورامایلر (لوری یورگنسن)، وارد باند (کشیش/ سروان ساموئل جانسون کلیتون)، ناتالی وود (دبی ادواردز)، جان کوئیلن (لارس یورگنسن)، الیو کری (خانم یورگنسن)، هنری برندون (چیف سیکاتریس/اسکار)، کن کرتیس (چارلی مک­کوری)، هری کری جونیور (براد یورگنسن)، آنتونیو مورنو (امیلیو فیگورئرا)، هنک واردن (موزی هارپر)، والتر کوی (آرون ادواردز)، دوروتی جوردن (مارتا ادواردز). تهیه­کننده: مریان سی.کوپر. محصول کمپانی برادران وارنر. مدت: 119 دقیقه. بودجه: 8/3 میلیون دلار. فروش: 37 میلیون دلار.

اسکارها:

درهیچ رشته­ای نامزد نشد و جایزه نگرفت! (جل­الخالق)

برندگان اسکار 1956:

• بهترین فیلم: دور دنیا در 80 روز.
• بهترین کارگردان: جورج استیونس (غول).
• بهترین بازیگر مرد: یول براینر (سلطان و من).
• بهترین بازیگر زن: اینگرید برگمن (آناستازیا).
• بهترین بازیگر مرد نقش دوم: آنتونی کوئین (شور زندگی).
• بهترین بازیگر زن نقش دوم: دوروتی مالون (بر باد نوشته).

تأثیرگذارترین فیلم تاریخ سینمای آمریکا

جان میلیوسِ کارگردان، اسم پسرش را «ایتن» گذاشته که اسم شخصیت اصلی جویندگان است؛ بادی هالی ترانه­ای بر اساس یکی از دیالوگ­های فیلم نوشته و فیلم­هایی که مارتین اسکورسیزی، پل شریدر، جورج لوکاس و دیگران ساخته­اند، خط داستانی تیره و تار آن را الگو قرار داده­اند که حکایت ایتن ادواردزِ لجوج و یکدنده است که دنبال خواهرزاده­ای می­گردد که توسط سرخپوست­ها بوده شده است.

اگر ایتن شکنجه می­شود الزاما به خاطر این نیست که بخواهد دبی را نجات دهد –چون حالا دیگر دخترک را یکی از «آنها» تلقی می­کند- همّ و غم­اش صرفا «پیدا کردن» اوست. مجله­ی نیویورک در پرونده­ای که به این فیلم اختصاص داد آن را تأثیرگذارترین فیلم تاریخ سینمای آمریکا قلمداد کرد. با آن دیدگاه مسحورکننده­اش به مناظر اسطوره­ای و طبیعی غرب آمریکا و آن شخصیت­پردازی پیچیده در دل داستانی ساده، جویندگان راه به تعبیرهای متفاوت می­دهد. ترکیب­بندی­های تصاویر به همان زیبایی نقاشی­های فردریک رمینگتون است و خود فیلم چه از لحاظ قالب و چه محتوا، ارج و منزلت دیگر اسطوره­های بشری را دارد.

بازیگران

جان وین: با در نظر داشتن این نکته که جان وین دوست داشت شخصیت­هایی شبیه به شخصیت خودش را بازی کند –افرادی تنها، شریف و سرسخت- احتمال دارد بسیاری از کسانی که جویندگان را می­بینند، شخصیت او را در فیلم، نژادپرست تلقی نمایند؛ اما این موضوع در باب شخصیت محبوب وین، حقیقت ندارد. جان وین رکورددار ایفای نقش­های اصلی است: او در 142 فیلم نقش اول را بر عهده داشت.

در بین سایر وسترن­های بزرگ­اش باید از این­ها یاد کرد: دلیجان (1939)، رود سرخ و قلعه­ی آپاچی (1948)، دختری با روبان زرد (1949)، مردی که لبرتی والانس را کشت و چگونه غرب تسخیر شد (هر دو در سال 1962)، عزم واقعی (اسکار، 1969)، تیرانداز (1969) و ریوبراوو (1970). وین درباره­ی همکاری­اش با جان فورد گفته است: «او همیشه مرا یک حرامزاده­ی ناشی و یک آدم دست و پا چلفتی صدا می­زد و همیشه می­گفت مثل یک گاو راه می­روم.» عشقی پرزور بین دو آدم پرزور!

جفری هانتر: همراهِ جوان «دوک» که پا به پایش همه جا را برای یافتن ناخواهری­اش زیر پا می­گذارد. او در این فیلم آنقدر خوب بود که جان فورد در آخرین هورا (1958) و گروهبان راتلج (1960) نیز دوباره به کارش گرفت.

ناتالی وود: در جریان فلیمبرداری وعده­ی سبز (1949) و پس از آن که از غرق شدن نجات پیدا کرد، از آب وحشت داشت. وحشت او چنان زیاد بود که الیا کازان مجبور شد به او دروغ بگوید و قول دهد که صحنه­هایش را یک بدل اجرا خواهد کرد و بدین ترتیب به او کلک بزند که صحنه­های  منبع آب را در شکوه علفزار (1961) بالاخره خودش بازی کند.

متأسفانه ترس و وحشت وی واقعی از کار درآمد. ناتالی وود بر اثر سقوط از قایق تفریحی که اتفاقا «باشکوه» نام داشت در دریا غرق شد. ناتالی وود با فیلم­هایی چون داستان وست ساید (1961)، کولی (1962) و عشق با غریبه­ی کامل (1963) دل مردم دنیا را به دست آورده بود. او به خاطر باب و کارول و تد و آلیس (1969) و الماس­ها ابدی­اند (1971) نامزد اسکار شد. وی ضمنا در چند فیلم تلویزیونی از جمله گربه­ای روی شیروانی حلبی و از اینجا تا ابدیت بازی کرد.

پشت صحنه

• یکی از جملات معروف فیلم که از دهان ایتن می­شنویم، «ببینیم و تعریف کنیم» (That ll be the day) الهام­بخش ترانه­ی معروفی تحت همان عنوان شد که بادی هالی خواند.
• در عنوان­بندی، جویندگان به عنوان تولیدی از سی.وی.ویتنی معرفی شده. حمایت­های مالی ویتنی، یعنی یکی از ثروتمندترین خانواده­های کارخانه­دار آمریکا، وجهه­ی بیشتری به فیلم بخشید. جالب اینکه، تهیه­کننده، یکی از نوادگانِ الی ویتنی بود که اسلحه تولید می­کرد و سلاح و مهمات لازم را برای تسخیر غرب در اختیار مهاجرها گذاشت.
• اداره­ی ممیزی آمریکا از صحنه­ی شنا کردن مارتین در حضور لوری، ایراد گرفت.
• در صحنه­ی معروف برخورد بین جان وین و ناتالی وود، این دو به بالای تپه­ای در مانیومنت ولی (ایالت یوتا) می­دوند و از آن طرف تپه در برانسن پارک، لس­آنجلس (1200 مایل آن طرف­تر) پائین می­آیند!
• جویندگان یکی از نخستین فیلم­هایی بود که همراه با یک مستند “Making Of” (پشت صحنه و طرز ساخت فیلم که در بسیاری از DVD های معاصر ضمیمه می­شود) تبلیغ شد. در آن زمان این فیلم از تلویزیون پخش شد و مجری­اش هم گیگ یانگ بود.
• در صحنه­ی پایانی، ایتن جلوی کلبه، در قاب در ورودی ایستاده و با دست آرنج دست راست­اش را گرفته است. این ژست در فیلمنامه توصیف نشده بود بلکه به عنوان تجلیلی از هری کری سینور، بازیگر فیلم­های وسترن دوران صامت از سوی جان وین تقلید شد. جان فورد نیز به تجلیل و ستایش از هری کری بود که از بیوه­اش در نقش خانم یورگنسن (مادر) و از پسر او، هری کری جونیور در نقش یکی از پسرهای خانواده (براد) بازی گرفت.
• خواهر هشت ساله­ی ناتالی، لانا وود، نقش دبی ادواردز کوچولو را بازی می­کرد.

سبک تصویری فیلم

جان فوردِ یک­چشمی (که چشم­بندی هم می­بست) حس ترکیب­بندی تصویر و آرایش صحنه­ی حیرت­انگیزی داشت. او با استفاده از فیلمبرداری ویستاویژن مناظری از غرب آمریکا را بر روی فیلم ضبط کرد که در زیبایی و دقت و ظرافت به زیباترین تابلوهای نقاشی پهلو می­زنند. کافی است به نماهایی از فیلم او توجه کنید که چطور از دل تاریک صحنه­هایی داخلی (خانه­ها و غارها) به روی فضاهای بکر و دست­نخورده باز می­شوند و بدین ترتیب تمایزی قائل می­شوند بین تمدن و دشت­هایی گسترده و رعب­انگیز.

در جویندگان سه تن از افراد خانواده­ی یورگنسن در یک مثلث کامل جلوی درگاهی خانه­شان استاده­اند؛ مارتا نیز کمی دورتر ایستاده. همه­ی آنها با نوری که توی چشم­شان خورده، منتظر، به دوردست می­نگرند؛ کل این تصویر نیز با سازه­های طبیعی مانیومنت وَلی قاب­بندی شده. در این میان، کلبه­ی تگزاسی خانواده­ی یورگنسن که به سبک گوتیک ساخته شده، کوچک و بی­پناه به نظر می­رسد و در دوردست نیز، نقشی از چند سوار که بر بالای تپه، آرام پیش می­روند.

بیلی وایلدر سبک فیلمسازی جان فورد را چنین توصیف کرد: «دوربین جان فورد به ندرت حرکتی افقی دارد؛ ولی وقتی دارد، صحنه، ضرب و زور غریبی پیدا می­کند. آن نمای دلیجان  یادتان هست که دوربین از بالا و از دل ابری از گرد و غبار به طرف­تان می­آید؟ حالا دوربین پانزده درجه حرکت افقی می­کند و شما سرخپوستی را می­بینید که آماده­ی حمله، چهره­اش اکران را پر می­نماید. آن فیلم بیش از 30 سال پیش ساخته شد. ولی هیچ فیلمساز دیگر نتوانسته در این فاصله، میزانسی بهتر از این بدهد.»

جملات به یادماندنی

وقتی مُردم دل­ام می­خواهد به عنوان جان فورد به یاد آورده شوم؛ مردی که وسترن می­ساخت.»

جان فورد

«من فیلمسازی را دوست دارم ولی دوست ندارم درباره­اش حرف بزنم.»

جان فورد

«هر چیزی را که درباره­اش شنیده­اید، هر چیزی که در عمرتان درباره­اش به گوش­تان خورده، بگیرید و ضربدر صد کنید… و باز یک ذره دست­تان نخواهد آمد که جان فورد واقعی چه جور آدمی بوده است.»

جیمز استیوارت

نظر منتقدها

پیتر تراورس (رولینگ استونز): «جویندگان بی­شک بهترین و از لحاظ حسی، کوبنده­ترین وسترنی است که ساخته شده. جان فورد در جویندگان همراه با نوعی شرمندگی مأیوسانه موفق شده به شاعرانگی باشکوه مانیومنت وَلیِ محبوب­اش دست یابد.»

پالین کیل (نیویورکر): فیلم شدیدا خشک و بی­روحی است. حرف­های زیادی برای گفتن دارد ولی حرف­هایش جذاب نیستند و به دل نمی نشینند. دیالوگ­هایش غالبا ناشیانه و ادا کردن دیالوگ­ها نیز توسط بازیگرها از آن هم ناشیانه­تر و بدتر است. فیلمی که با وجود تدوین مقتصدانه و سریع، تصنعی و متکلفانه به نظر می­رسد.»

وقتی ایتن سرانجام دبی را می­یابد، دختر وحشت­زده را تا بالای یک تپه تعقیب می­کند و سپس دخترک را که با وحشت به وی می­نگرد، به زور در دستانش اسیر می­نماید ولی در حالی که انگار ایتن مصمم است او را بکشد، به محض آنکه چشم­شان توی چشم هم می­افتد، ایتن می­گوید: «خب حالا دیگه بریم خونه، دبی.»

خلاصه داستان

ایتن هاوک تکرو (جان وین) سرانجام به آغوش خانواده­ای برمی­گردد که روی حمایت او حساب می­کند. پنج سالی از جنگ­های داخلی آمریکا گذشته ولی ایتن هنوز یونیفورم خاک­خورده­ی نیروهی کنفدراسیون (شمالی) را بر تن دارد.

در این مدت کجا بوده؟ نکند مأموران قانون دنبال­اش باشند؟ او پس از یافتن تک­تک افراد خانواده­ی برادرش به اتفاق مارتین پاولی (جفری هانتر) آنجا را ترک می­کند. (ایتن با دیدن مارتین به او می­گوید: «اکه­هی، نزدیک بود تو رو با یه سرخپوست عوضی بگیرم» و بدین ترتیب نژادپرستی سفت و سخت خود را فاش می­گرداند.) ولی پس از آن که ایتن و مارتین به خانه برمی­گردند، خانه و مزرعه را ویران و در آتش می­یابند و پی می­برند که افراد خانواده توسط کومانچی­ها قتل­عام شده­اند و فقط یکی از برادرزاده­ها، دبی، زنده مانده که او نیز توسط سرخپوست­ها ربوده شده است

در سفرهای پرفراز و نشیب، او و مارتین به دنبال دختر می­گردند و این جستجوها سال­ها به طول می­انجامد. طی یکی از حوادثی که برای­شان پیش می­آید، مارتین به طور اتفاقی با یک دختر چاق سرخپوست ازدواج می­کند؛ ضمن آنکه بین ایتن و اسکار، یکی از رهبران کومانچی درگیری به وجود می­آید. تا آخرین لحظه نمی­دانیم آیا سرانجام ایتن، دبی را نجات خواهد داد یا خواهد کشت.

جان «پَپی» فورد که کارش را در دوره­ی صامت آغاز کرد، استاد توصیف صحنه­های اکشن بدون کلام بود و استعدادی منحصر به فرد در جان دادن به صحنه و بیرون کشیدن شاعرانگی مناظر و زندگی­های غرب آمریکا داشت. او که پیش از آن چهار بار اسکار برده بود [خبرچین (1935)، خوشه­های خشم (1940)، دره­ی من چه سرسبز بود (1941) و مرد آرام (1952)]، به خاطر جویندگان، 115مین فیلم و بی­شک بهترین فیلم­اش، حتی در یک رشته هم نامزد نشد.

فورد که معمولا با مشتی بازیگر و عوامل فنی وفادار کار می­کرد، می­توانست بی­واهمه به پر و پایشان بپیچد و مطمئن باشد که آزرده نمی­شوند… البته به جز یکی: هنری فاندا، پس از دعوا و کتک­کاری سر صحنه­ی آقای رابرتز (1955) با فورد قهر کرد و دیگر با او حرف نزد

. همه فورد را درخشان­ترین کارگردان هالیوودی بازمی­شناسند؛ کارگردانی که بر بسیاری از ژانرها احاطه داشت ولی وسترن­هایش چیز دیگری بودند و در جایگاه زیباترین و کامل­ترین آثار هنری نشستند. حال آنکه خود فورد درباره­ی کار و حرفه­اش گفت: «هر کسی که راه و چاره­اش را بداند می­تواند فیلم بسازد. کارگردانی یک راز سربسته نیست. مسئله اصلی درباره­ی کارگردانی این است که بتوانی از نگاه مردم فیلم بگیری.»