انواع سوختگی و مراقبت های لازم در زمان ایجاد سوختگی در افراد

آشنایی با انواع سوختگی و کمک های اولیه ی لازم به افراد دچار سوختگی

یکی از جدی ترین و دردناک ترین صدمات، سوختگی ها می باشند که هرساله بیش از هزاران نفر را به کشتن داده، چندین برابر باعث معلولیت و افراد می شوند. سوختگی زمانی رخ می دهد که انرژی دریافتی بدن بیشتر جذب آن توسط بدن باشد یا به تعبیر دیگر بدن با انرژیی برخورد کند که از حد توان پوست و سایر اعضای داخلی خارج باشد. این امر باعث به وجود آمدن صدمات داخلی و خارجی بدن می شود. منابع این انرژی شامل گرما (حرارت)، مواد شیمیایی، و جریان الکتریسیته است.

اهداف کلی کمک اولیه در سوختگی ها عبارتند از:

۱.بالا بردن احتمال زنده ماندن مصدوم

٢. کاهش ناتوانی های درازمدت

شدت سوختگی

۵عامل در تعیین شدت سوختگی و پیش بینی نتیجه نهایی سوختگی مؤثرند:

۱. عمق سوختگی (تعیین درجات سوختگی)

۲. وسعت سوختگی (تعیین وسعت صدمه از طریق قانون عدد ۹)

3. وجود سوختگی در نواحی بحرانی بدن(نواحی بحرانی شامل: صورت، راه هوایی فوقانی مانند دهان، بینی و …، دستها و پاها، و ناحیه تناسلی می باشند).

۴. وجود صدمات دیگر با مشکلات پزشکی که مصدوم از قبل داشته است مانند دیابت، بیماری های قلب و عروق و آسم

۵. سن مصدوم سوخته کمتر از ۵سال یا بیشتر از ۵۵ سال باشد.

1. عمق سوختگی: عمق سوختگی با سه درجه تقسیم بندی می شود:

سوختگی درجه ۱: این سوختگی سطحی می باشد و فقط لایه بالایی پوست اپیدرم آسیب دیده است. با علائم قرمزی پوست، دردناک و حساس بودن محل سوختگی، و التهاب خفیف همراه می باشد. در سوختگی درجه ۱، تاول وجود ندارد و بعد از بهبود اسکار(جای زخم) از خود به جا نمی گذارد، مانند سوختگی با آفتاب.

سوختگی درجه ۲: در این نوع سوختگی، سوختگی به لایه داخلی تر نفوذ کرده و علاوه بر اپیدرم، قسمت هایی از درم نیز آسیب دیده است. در این سوختگی، تمام لایه های پوست آسیب ندیده و خراب نشده است و پوست مرطوب بوده، به رنگ سفید متمایل به قرمز همراه با تاول و درد شدید می باشد. تاول بر اثر آسیب به مویرگهای خونی موجود در درم به وجود می آید و در صورت پاره شدن، احتمال عفونت وجود دارد.

سوختگی درجه ۳: در این نوع سوختگی، علاوه بر سوختگی کامل لایه های پوست ممکن است عضله، استخوان با اعضای داخلی نیز دچار سوختگی شوند. ناحیه خشک و چرمی شکل بوده، ممکن است ظاهر آن سفید، قهوه ای تیره، یا حتی به رنگ زغال باشد و در لمس سفت می باشد. در این سوختگی اگر انتهای اعصاب صدمه دیده باشد، حس این ناحیه از بین می رود و ناحیه دردناک نمی باشد. اگر درد وجود داشت، مربوط به درجات سوختگی اطراف این نوع سوختگی می باشد، زیرا در سوختگی درجه ۳شدید ترکیبی از سوختگی درجه ۱، درجه ۲ و درجه ۳ با هم دیده می شود. سوختگی درجه ۳ حتما به مراقبت های پزشکی و برداشت لایه های مرده و در نهایت به پیوند پوست نیاز دارد.

۲. وسعت سوختگی: به معنی اندازه گیری وسعت سوختگی و تعیین مقدار سطح آسیب دیده پوست می باشد که با قانون عدد ۹سنجیده می شود.

قانون عدد ۹در بزرگسالان: سر و گردن ۹درصد، قسمت جلوی تنه ۱۸درصد، قسمت پشت تنه ۱۸درصد، دست ها هرکدام ۹درصد، پاها هر کدام ۱۸درصد، و اندام تناسلی ۱درصد.

قانون عدد ۹در کودکان(تا ۸سال): نسبت سر به تنه در کودکان بیشتر از نسبت سر به تنه در بزرگسالان است و نسبت پاها در کودکان کمتر از بزرگسالان است. بنابراین، در صدها در بزرگسالان با اطفال فرق می کند. سر و گردن ۱۸ درصد، قسمت جلوی تنه ۱۸ درصد، قسمت پشت تنه ۱۸ درصد، دست ها هر کدام ۹ درصد، و پاها هر کدام ۱۴ درصد. به دلیل کوچک بودن ناحیه تناسلی در اطفال، درصد آن جزء پاها محسوب می شود.

۳. تعیین محل سوختگی: سوختگی در صورت، دست ها، پاها، و ناحیه تناسلی خطرناک تر از سوخنگی در سایر نقاط بدن می باشد، زیرا باعث انقباض عروق خونی و در بعضی موارد اختلال تنفس در مصدوم می شود. مثلا سوختگی در صورت، گردن، و قفسه سینه باعث اختلال تنفس شده، سوختگی در دست ها و پاها و ناحیه تناسلی موجب انقباض عروق اندام می شود و اندام را از بین می برد.

۴.تعيين وجود صدمات دیگر با مشکلات پزشکی که از قبل در مصدوم وجود داشته است: وجود صدمات دیگر مانند صدمات استنشاقی، صدمات الکتریکی و سوخنگی همراه با ضربه شدید، وضعیت مصدوم را بحرانی تر می کند پا در صورت وجود مشکلات پزشکی که مصدوم قبلا با آنها درگیر بوده است، مانند دیابت، آسم، بیماری های قلبی و غیره، وضعیت مصدوم سوخته بحرانی تر می شود.

5. سوختگی در مصدوم با سن کمتر از ۵ سال و بیشتر از ۵۵ سال، خطر عوارض سوختگی را افزایش می دهد.

مراقبت از سوختگی ها

سوختگی درجه ۱

۱.موضع دچار سوختگی را با قرار دادن پارچه مرطوب و سرد یا فرو بردن در آب سرد به مدت ۱۰ تا ۴۵ دقیقه خنک کنید. سرما از پیشرفت سوختگی به بافت های زیرین جلوگیری کرده، درد را تسکین می دهد. .

۲. آسپیرین و ایبوپروفن، التهاب و درد را تسکین می دهند(مصرف آسپیرین فقط در بزرگسالان)، استامینوفن، درد را تسکین می دهد، اما التهاب را برطرف نمی سازد.

٣. از پانسمان استفاده نکنید، چون سوختگی درجه ۱ نیاز به پانسمان ندارد.

۴. از اسپری های ضد عفونی کننده به دلیل احتمال ایجاد حساسیت در پوست استفاده نکنید.

۵. در طی زمان بهبود سوختگی، از پمادهای مرطوب کننده جهت مرطوب نگه داشتن موضع استفاده کرده، از خاراندن و کندن پوست محل سوختگی اجتناب کنید.

سوختگی درجه ۲:

۱. سوختگی درجه ۲ با شدت سوختگی متوسط که ۱۵ تا ۳۰ درصد سطح بدن در بزرگسالان با ۱۰ تا ۲۰ درصد سطح بدن در اطفال و سالمندان را درگیر کرده باشد، نیاز به توجهات پزشکی دارد.

۲. سوختگی را به مدت ۱۰ تا ۴۵ دقیقه در آب سرد فرو برید و در صورت لزوم تا از بین رفتن درد این کار را ادامه دهید.

۳.آسپیرین و ایبوپروفن (آسپیرین فقط در بزرگسالان)، التهاب و درد را تسکین می دهند و می توان از استامینوفن در اطفال جهت تسکین درد استفاده کرد.

۴. انتهای سوخته را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

۵. سوختگی را با یک پانسمان نچسب، خشک و استریل با یک پارچه تمیز بپوشانید. پوشاندن سوختگی، از درد بر اثر برخورد هوا با انتهای اعصاب پوست جلوگیری کرده، درد را می کاهد. هدف اصلی از پانسمان سوختگی، تمیز نگه داشتن و جلوگیری از خشک شدن پوست و کاهش درد می باشد.

۶. فرد را به مراکز درمانی منتقل کنید.

سوختگی درجه ۳

۱.سوختگی درجه ۳ نیاز به توجهات پزشکی دارد.

٢. از قرار دادن مرهم، پماد، روغن، کرم، اسپری، با درمان های خانگی بر روی مرصع دچار سوختگی پرهیز کنید، زیرا باعث عفونت سوختگی شده، بهبود را متوقف می سازد و باعث آسیب های بعدی می شود.

٣. ناحبه سوخته را با پانسمان خشک و استریل و نچسب با پارچه تمیز و خشک بپوشانید.

۴. مصدوم را گرم نگه دارید(توسط پتو با ملحفه روی مصدوم را بپوشانید).

۵. شوک مصدوم را با قرار دادن پاها به اندازه ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر بالاتر از سطح قلب درمان کنید.

۶. در سوختگی درجه ۳ اگر سوختگی بر روی هر مفصل از بدن صورت گرفته باشد، مفصل موضع سوخته را پس از قرار دادن پانسمان خشک بر روی محل سوختگی به صورت باز شده، قرار دهید و آتل بندی کنید. با این عمل، از جمع شدگی عضو تا رسیدن به مراکز درمانی جلوگیری می کنید.

کمک اولیه در سوختگی حرارتی

۱.متوقف کردن سوختگی: اگر لباس مصدوم آتش گرفته است، او را بر روی زمین بغلطانید ابتدا از حرکت او جلوگیری کرده، او را بر روی زمین بخوابانید و  بغلطانید). آتش را می توان با استفاده از پتو یا توسط آب خاموش کردن می توانید مصدوم دچار آتش را در پتو بپیچانید.

٢. مصدوم به دلیل استشمام دود و احتمال بروز شوک نباید بایستد.

٣. کنترل AB C مصدوم

۴. انجام مراقبت از سوختگی و رساندن او به مراکز درمانی

مراقبت بعد از سوختگی

الف) سطح سوختگی را در ۲۴ساعت اول بعد از سوختگی بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

ب) در صورت وجود درد به فرد مسكن دهید.

ج) پانسمان را یک یا دو بار در روز بر طبق نظر پزشک تعویض نمایید.

د) هر علامت و نشانه عفونت مانند قرمزی، درد، حساسیت، التهاب، خروج چرک، یا تب را به پزشک گزارش نمایید.

طریقه تعویض پانسمان

۱. ابتدا دست ها را بشویید.

۲. اگر پانسمان قبلی چسبیده و جدا نمی شود، آن را با آب سرد خیس کنید.

۳. ناحیه را با ملایمت با صابون ملایم و آب بشویید و تاول ها را نترکانید.

۴.به آرامی، سطح سوخته را توسط پارچه ای تمیز خشک کنید.

۵. یک پانسمان نچسب و استریل بر روی سوختگی قرار دهید.

سوختگی شیمیایی

این نوع سوختگی بر اثر تماس پوست با مواد سوزاننده مانند مواد قلیایی (شوینده های قلیایی قوی، سود سوزآور و …) با مواد شیمیایی اسیدی اسید باتری، اسید سولفوریک، اسید نیتریک و …) به وجود می آید. هرچه این مواد بیشتر بر روی پوست قرار گیرند، به لایه های عمیق تر پوست سرایت می کنند بنابراین، باید هرچه زودتر و به طور مداوم از روی پوست برداشته شوند. مواد قلیایی نسبت به مواد اسیدی سوختگی های شدیدتری را به وجود می آورند، زیرا مواد قلیایی عمق بیشتری از پوست و بافت های بدن را می سوزانند.

مراقبت از سوختگی شیمیایی

۱.سریعا مواد شیمیایی مایع را با آب از روی پوست بشویید و اگر مواد شیمیایی به صورت پودر خشک بود(مانند پودر فسفید سدیم)، ابتدا پودر را از روی پوست مصدوم توسط برس دور کرده، سپس شستشو دهید (به دلیل احتمال واکنش آب با مواد شیمیایی خشک و ایجاد آسیب در پوست، ابتدا باید پودر ماده شیمیایی را از روی پوست دور کرد).

٢. لباس های آلوده مصدوم را سریعا خارج کنید.

٣. به مدت ۲۰دقیقه یا بیشتر موضع را با آب شستشو دهید و می توانید موضع آسیب دیده را با صابون ملایم شستشو داده، سپس شستشوی نهایی را انجام دهید.

۴. سوختگی را با پانسمان خشک و استریل بپوشانید و اگر سطح سوختگی وسیع باشد، از یک ملحفه خشک و تمیز استفاده کنید.

۵. اگر مواد شیمیایی در چشم مصدوم ریخته باشد، چشم مصدوم را به مدت ۲۰ دقیقه با آب کم فشار بشویید (آب را از گوشه داخلی چشم بر روی چشم بریزید).

۶.در صورت شوک مصدوم، با قرار دادن پاها به اندازه ۲۰تا ۳۰سانتی متر بالاتر از سطح قلب شوک را درمان کنید.

۷. خود امدادگر باید از دستکش و عینک محافظ استفاده کند.

۸ سوختگی شیمیایی در هر نقطه از بدن که باشد، نیاز به توجهات خاص پزشکی دارد. مصدوم را سریعا به مراکز درمانی منتقل کنید.

سوختگی با جریان الکتریسیته

وقتی بدن یا قسمتی از آن کاملا در یک میدان جریان قوی برق قرار گیرد با تماس با مصدومی که به منبع قوی الکتریسیته متصل است، برقرار شود، فرد دچار سوختگی الکتریکی می شود.

انواع آسیب ناشی از سوختگی الکتریکی

1. آسیب حرارتی ناشی از انرژی الکتریکی، مانند سوختگی با آتش است که این نوع آسیب معمولا سطحی بوده، شبیه به سوختگی عادی است.

۲. آسیب ناشی از قوس الکتریکی در مواردی ایجاد می شود که فرد در لحظه ای کوتاه بدون اتصال مستقیم به سیم در معرض انتقال الکتریسینه به صورت جهش قوس الکتریکی) قرار می گیرد. در این حالت، جریان الکتریسیته از داخل بدن عبور نکرده، آسیب در بافت ها سطحی و وسیع می باشد..

٣. برق گرفتگی حقیقی که در این حالت، جریان الکتریکی از داخل بدن عبور کرده، دارای یک محل ورود و یک محل خروج می باشد که ممکن است کوچک اما آسیب اعضای داخلی بسیار وسیع باشد. معمولا محل ورود دچار سوختگی مختصر و محل خروج جریان الکتریسیته دچار سوختگی وسیع است. اگر جریان برق از اعضای داخلی مانند قلب عبور کند، سبب ایست قلبی می شود و به اعصاب و عروق خونی در مسیر خود آسیب می رساند. لازم به ذکر است که در ضایعات ناشی از جریان الکتریسیته، آسیب های ذکر شده معمولا با هم وجود دارند.

کمک اولیه در سوختگی الکتریکی

1. از امنیت محل مطمئن شوید و مصدوم را با روشی بی خطر از جریان الکتریسیته جدا کنید. در صورتی که آسیب ناشی از جریان فشار قوی باشد، قطع جریان برق باید از طریق سازمان برق انجام شود.

٢. کنترل B . C   .A و در صورت نیاز انجام CPR

٣. در مورد مصدوم پرتاب شده، احتمال آسیب نخاعی را بررسی کنید.

۴. شوک مصدوم را با قرار دادن پاهای او به اندازه ۲۰تا ۳۰سانتی متر بالاتر از سطح قلب درمان کنید.

۵ مصدوم را گرم نگه دارید.

۶. بیشتر سوختگی های ناشی از الکتریسیته از درجه ۳بوده، آنها را با پانسمان خشک و استریل بپوشانید و انتهای قسمت آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب قرار دهید (جهت کاهش التهاب).

۷ مصدوم را جهت دریافت توجهات پزشکی سریعا به مرکز درمانی منتقل کنید.

جدول شدت سوختگی

سوختگی خفیف:

١. سوختگی درجه ۱ که کمتر از ۵۰درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد.

۲. سوختگی درجه ۲که کمتر از ۱۵درصد سطح بدن را در بزرگسالان درگیر کرده باشد.

۳. سوختگی درجه ۲که کمتر از ۱۰درصد سطح بدن را در اطفال کمتر از ۵سال و سالمندان بیشتر از ۵۵سال درگیر کرده باشد.

۴. سوختگی درجه ۳ که کمتر از ۲ درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد.

سوختگی متوسط

١. سوختگی درجه ۱که بیشتر از ۵۰درصد سطح بدن درگیر شده باشد.

۲. سوختگی درجه ۲که ۱۵تا ۳۰درصد سطح بدن در بزرگسالان درگیر شده باشد.

٣. سوختگی درجه ۲ که ۱۰ تا ۲۰ درصد سطح بدن را در اطفال زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۵۵ سال درگیر کرده باشد.

۴. سوختگی درجه ۳ که ۲ تا ۱۰ درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد.

سوختگی شدید یا بحرانی

١. سوختگی درجه ۲ که بیشتر از ۳۰ درصد سطح بدن را در بزرگسالان درگیر کرده باشد.

۲. سوختگی درجه ۲ که بیشتر از ۲۰ درصد سطح بدن را در اطفال زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۵۵ سال درگیر کرده باشد.

٣. سوختگی درجه ۳ که بیشتر از ۱۰ درصد سطح بدن را درگیر کرده باشد.

۴. سوختگی در صورت، چشم ها، دستها، پاها، و ناحیه تناسلی

۵. وجود صدمات استنشاقی، صدمات الکتریکی، و سوختگی همراه با  ضربه های شدید.

۶. وجود بیماری های قبلی مصدوم مانند دیابت، بیماری های قلبی، آسم، و غیره.